استون و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید

مقدمه

حلال استون (۲-پروپانون، دی متیل کتون، دی متیل فرمالدهید)، یکی از رایج ترین حلال های آلی موجود در بازار است، که در تولید پلاستیک، سایر محصولات صنعتی همچون محصولات خانگی، لوازم آرایشی، بهداشتی و شخصی، تولید چسب، رزین، واکس و … استفاده می شود. البته در برخی موارد جهت تولید پلاستیک، لاک و منسوجات مورد استفاده قرار می گیرد.

قرار گرفتن در معرض بخار استون می تواند منجر به تحریک چشم، بینی، گلو یا پوست شود. بلع آن نیز می تواند باعث مسمومیت شود.

در این مقاله سعی شده است که به پاسخ ” استون چیست ؟ خواص و ویژگی های آن ؟ کاربردها و موارد استفاده ؟  MSDS و برگه اطلاعات ایمنی آن ؟ عوارض و خطرات ناشی از آن ؟ انواع آن ؟ ساختار آن ؟ استون اسید است یا باز؟ قیمت خرید و فروش آن” به طور جامع پرداخته شود. در ادامه مقاله در ایران مول توضیحات بیشتری در مورد این سوالات و سایر مطالب ارائه می گردد، لطفا همراه ما باشید.

• فهرست مطالب
• ✔ * استون چیست ؟
• ✔ * اطلاعات محصول ، جدول آنالیز دی متیل کتون
• ✔ * خواص استون
• ✔ * استون خالص چیست؟
• ✔ * ساختار شیمیایی استون چگونه است؟
• ✔ * کاربردهای استون چیست؟
• ✔ * استون ناخن یا استون لاک
• ✔ * انواع استون
• ✔ * نحوه تولید استون
• ✔ * فرآیند واکر-هوخست
• ✔ * روش واکر یا اکسید کردن ایزوپروپیل الکل ، فرآیند هوک، تولید طبیعی
• ✔ * واکنش سوختن استون
• ✔ * MSDS استون یا برگه اطلاعات ایمنی استن
• ✔ * عوارض و خطرات احتمالی قرار گیری در معرض استن چیست؟
• ✔ * نکات ایمنی جلوگیری از مسمومیت با استون
• ✔ * در صورت آتش سوزی با استون از چه خاموش کننده هایی استفاده کنیم ؟، خطرات خاص ناشی از سوختن استون
• ✔ * نحوه نگهداری و جابجایی استن
• ✔ * شکل ظاهری بسته بندی استون کومهو
• ✔ * تفاوت استون با اتانول
• ✔ * استون قطبی است ؟
• ✔ * تفاوت استون صنعتی و آزمایشگاهی
• ✔ * قیمت استون به صورت عمده
• ✔ * خرید استون

استون چیست ؟

استون (CH3COCH3)، ساده ترین و مهم ترین کتون آلیفاتیک (مشتق شده از چربی) است، که اغلب با اسامی ۲-پروپانون یا دی متیل کتون مشاهده می شود. ویژگی، خواص فیزیکی و شیمیایی استن شامل موارد زیر است. ادامه خواص استون و نحوه تشخیص آن از الکل را در این صفحه بخوانید.

استون خالص چیست؟

در شیمی، یک ترکیب شیمیایی خالص، یک ماده شیمیایی است که فقط شامل یک ماده و مجموعه خاصی از مولکول ها یا یون ها باشد. نوع خالص آن، فقط حاوی مولکول ها یا یون های استن است.

نوع خالص آن، یک مایع بی رنگ، تا حدودی معطر، قابل اشتعال و متحرک است که در دمای ۵۶٫۲ درجه سانتیگراد (۱۳۳ درجه فارنهایت) می جوشد.

ساختار شیمیایی استون چگونه است؟

دی متیل فرمالدئید، شامل یک گروه کربونیل (C = O) است که به وسیله پیوند کووالانسی به دو گروه متیل (-CH3) متصل شده است.

کاربردهای استون

دی متیل فرمالدئید، کاربرد زیادی در تولید ضد یخ، الیاف های مصنوعی، تهیه برخی از پلی استرها مانند پلی اتیلن ترفتالات (PET)، مواد منفجره کوردیت، لوازم پلاستیکی، چسب و رزین، جوهر چاپ همانند (تری کلرواتیلن)، لاک پاک کن، داروسازی و صنایع پلاستیک دارد.

سایر کاربردهای استن شامل موارد زیر است:

• ✔*به عنوان پاک کننده لاک ناخن
• ✔ *به عنوان حلال صنعتی جهت چربی زدایی
• ✔ *در تهیه و تولید مواد شیمیایی کشاورزی
• ✔ *در تهیه و ساخت دارو (به عنوان حل کننده در داروسازی کاربرد دارد) | دی متیل کتون ، قادر به حل بسیاری از اترهای سلولزی، نیترو سلولز، چربی ها و رزین ها است.
• ✔ *در تهیه لوازم آرایشی
• ✔ *در تهیه تجهیزات ورزشی
• ✔ *در تولید محصولات چربی
• ✔ *در زیبایی پوست (محصولات آرایشی و بهداشتی)
• ✔ *به عنوان کاتالیزور در تولید نفت
• ✔ *صنایع گاز طبیعی به عنوان جاذب و خنک کننده
• ✔ *در تولیدات کشاورزی و آفت کش ها
• ✔ *در تولید اسباب بازی
• ✔ *صنعت رنگ (به عنوان پاک کننده قبل از رنگ آمیزی فلزات استفاده می شود)
• ✔ *بر خلاف پراکسید هیدروژن که روند زنگ زدگی را تسریع می کند، از استون به عنوان ضد زنگ استفاده می شود
• ✔ *در تولید بیسفنول (از بیسفنول تولیدی جهت تهیه پلی اورتان و رزین های اپوکسی استفاده می کنند)
• ✔ *به عنوان شست و شو دهنده ظروف در آزمایشگاه
• ✔ *در تهیه و تولید چسب
• ✔ *یک واسطه شیمیایی مهم است که در تولید پلاستیک های اکریلیک، پلی کربنات ها و رزین های اپوکسی استفاده می شود.
• ✔ *این مواد به نوبه خود توسط بسیاری از بخش های مختلف صنعت برای تولید اقلام روزانه بی شماری استفاده می شوند.
• ✔ *به تنهایی به عنوان یک حلال استفاده می شود.
• ✔ *به عنوان خشک کننده: کتن پروپان، در صنعت به عنوان خشک کننده مورد استفاده قرار می گیرد. علت این امر را می توان، حل شدن راحت آن در آب و فراریت بالا آن بیان نمود.
•  ✔ *در آزمایشگاه

1. دی متیل کتون، به عنوان حلال قطبی و پروتیک در واکنش های آلی استفاده می شود.
2. دی متیل کتون، در شست و شو ظروف به کار برده می شود.
3. دی متیل کتون را می توان حتی در آزمایش های با دمای پایین به کار برد. (حمام یخ و استن)

• ✔ *به عنوان واسطه شیمیایی

1. بیشتر دی متیل کتون، به عنوان خوراک میانی برای پلاستیک های اکریلیک مورد استفاده برای لعاب، علائم، وسایل روشنایی و نمایشگرها، و برای تولید بیسفنول A (BPA) که به نوبه خود برای تولید رزین های پلی کربنات و اپوکسی استفاده می شود، مصرف می شود. هر دو رزین پلی کربنات و اپوکسی در بسیاری از صنایع مختلف و در موارد بی شماری که هر روز با آن ها مواجه می شویم استفاده می شود.
2.  در ساخت الیاف مصنوعی و به عنوان یک واسطه در داروسازی استفاده می شود.

• ✔ *به عنوان حلال

1. کتن پروپان، به علت دو ویژگی حلالیت و سرعت تبخیر بالایش، یکی از پرمصرف ترین حلال ها در جهان است. رد پای آن را می توان، در بسیاری از محصولات روزمره از جمله رنگ ها، مایعات پاک کننده، پاک کننده لاک ناخن و چسب ها پیدا کرد.
2. استون مایعی بی رنگ، کم جوش با بوی مشخص است. در تمام نسبت ها با آب، الکل ها، بسیاری از هیدروکربن ها و سایر مایعات آلی قابل اختلاط است.
3. حلال خوبی برای چربی های گیاهی و حیوانی، سلولز، رزین های طبیعی و مصنوعی و بسیاری از مواد آلی دیگر به شمار می آید.

جهت کسب اطلاعات بیشتر، هر آنچه که باید در مورد استون و کاربردهای آن بدانیم را مطالعه نمایید.

استون ناخن یا استون لاک

همگی ما استن را با عنوان لاک پاکن می شناسیم. همان طور که از نامش پیدا است، جهت پاک کردن لاک ناخن از آن استفاده می کنیم. با این وجود، استفاده طولانی مدت از آن، موجب شکنندگی پوست می شود.

نکته) لازم به ذکر است که در ساخت کف پوش ها ، رنگ ها ، لاک و عایق الکتریکی از پلیمرهای ایزوسیانات معمولی استفاده می شود.

انواع استون

این ترکیب به دو دسته صنعتی و آزمایشگاهی تقسیم می شود.

استون آزمایشگاهی: این نوع استون به علت حساسیت بالای تحقیقات، مورد استفاده در کارهای آزمایشگاهی است.

استون صنعتی: این نوع استون دارای درصد خلوص کمتری است، به همین امر مورد استفاده در کارهای صنعتی است.

اطلاعات تکمیلی در مورد انواع استون چیست ؟ را در این صفحه بخوانید.

نحوه تولید استون

پیروستریک اسید، همانند سایر کتون ها از اکسیداسیون الکل نوع دوم تشکیل می شود. فرآیند تولید استون یا همان دی متیل کتون شامل سه روش اصلی واکر-هوخست، روش واکر یا اکسید کردن ایزوپروپیل الکل و فرآیند هوک است. که از میان روش های گفته شده، فرآیند واکر-هوخست، یکی از مهم ترین فرآیندهای صنعتی غالب جهت تولید استن است.

پیروستریک اسید، در فرآیند هوک (کیومن)، به عنوان محصول جانبی تولید می شود. از پروپیلن به طور غیرمستقیم جهت تولید آن استفاده می کنند.

• ✔*بنزن به وسیله پروپیلن آلکالی می شود و کیومن تولید می شود.
• ✔*کیومن در مجاورت اکسیژن هوا اسیدی می شود. محصول این فرآیند پروپانون و فنول است.

دو ماده در طی این واکنش تولید می شود. از این جهت مورد توجه تولید کنندگان قرار گرفته است. در مورد بازیافت استون در این صفحه بخوانید.

فرآیند واکر-هوخست

در روش واکر-هوخست، پروپن با اکسیژن هوا در مجاورت کاتالیزور، در فاز مایع و در دمای ۱۱۰ تا ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد و فشار ۱۰ تا ۱۴ بار به طور مستقیم اکسید می شود. و بعد از اکسید شدن پیروستریک اسید به دست می آید. واکنش آن را مشاهده کنید.

CH_۳CH=CH_۲+  ۰,۵ O_{۲   →}    CH_۳COCH_۳

به دلایل اقتصادی، این فرآیند به صورت دو مرحله‌ای انجام می شود. زیرا، در آن از پروپن و گاز پروپان به طور همزمان استفاده شده است. این دو ترکیب، طی دو مرحله تقطیر، از ترکیب‌های با نقطه جوش پایین‌تر و بالاتر جدا می شود.

روش واکر یا اکسید کردن ایزوپروپیل الکل

روش واکر، در دمای ۴۰۰ الی ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد، در حضور کاتالیزور و یا در دمای ۳۰۰ تا ۴۰۰ درجه با حضور اکسید روی و یا در دمای ۵۰۰ درجه و فشار ۳ بار در حضور کاتالیزور، از ایزوپروپیل الکل به دست می آید.

فرآیند هوک

استون، به طور غیر مستقیم از پروپیلن، به عنوان محصول جانبی در فرآیند هوک تولید می شود.

تولید طبیعی

دی متیل کتون، به طور طبیعی در گیاهان، درختان، آتش سوزی جنگل ها، اگزوز وسایل نقلیه و به عنوان یک محصول تجزیه کننده متابولیسم چربی حیوانات تولید می شود. این ماده ممکن است به طور معمول در مقادیر بسیار کمی در ادرار و خون وجود داشته باشد. مقادیر بیشتر آن ممکن است در ادرار و خون بیماران دیابتی دیده شود.

نکته) در مورد چگونگی تولید متیلن کلراید در این صفحه بخوانید.

واکنش سوختن استون

واکنش سوختن دی متیل کتون را مشاهده نمایید.

CH₃)₂CO   +   ۴O₂   —–>   ۳CO₂   +   ۳ H2O)

مایع و بخار استن به راحتی آتش می گیرد. بدین جهت هیچ گاه نباید از محصولات حاوی آن در اطراف شعله استفاده کنید.

MSDS استون یا برگه اطلاعات ایمنی استن

در زیر برخی از نکات نوشته شده در برگه اطلاعات ایمنی یا MSDS استون در مورد این اقدامات را مشاهده می کنید.

در صورت تماس دی متیل کتون با چشم، پوست و بلعیدن اقدامات زیر را انجام دهید.

• ✔*تماس چشم : چشم را به مدت ۱۵ دقیقه با آب سرد شست و شو دهید. لنزها را از چشم خارج نمایید. و سریعا به پزشک مراجعه کنید.
• ✔*تماس پوستی : محل آلوده را با آب و صابون فراوان شست و شو دهید. در صورت بروز علائم سریعا به پزشک مراجعه کنید.
• ✔*مصرف یا نوشیدن : در صورت استفراغ : جهت جلوگیری از خفگی، سر فرد را به پایین خم کنید. از خوراندن مواد خوراکی به فرد پرهیز کنید. سپس به پزشک مراجعه کنید.
• ✔*استنشاق : شخص را به بیرون منتقل کنید. در صورت عدم تنفس، از تنفس دهان به دهان استفاده کنید. سریعا فرد را به بیمارستان منتقل کنید.
• ✔*نکته : لازم و ضروری است، قبل از ورود به آزمایشگاه و استفاده از هر ماده شیمیایی MSDs آن را مطالعه کنید.

عوارض و خطرات احتمالی قرار گیری در معرض استن

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استن را به عنوان ماده  ایمن طبقه بندی می کند. این ترکیب، پتانسیل کمی برای ایجاد مشکلات حاد یا مزمن سلامتی دارد. اما عاری از خطر نیست. در اینجا، عوارض قرار گیری در معرض دی متیل کربونیل نوشته شده است.

• تحریک
• مسمومیت

۱٫ ✔ *تحریک

استن یک محرک است، به این معنی که می تواند پوست را تحریک کند. به همین دلیل، برخی افراد نمی توانند از لاک پاک کن های حاوی استن استفاده کنند.

• ✔ *استنشاق : باعث گلو درد و سرفه می شود.

اگر فردی در معرض بخار استون قرار گیرد یا آن را استنشاق کند، ممکن است چشم، بینی، گلو یا ریه هاش تحریک شود. این می تواند باعث بروز عوامل زیر شود :

تحریک چشم  – گلو درد – سرفه کردن – سردرد – سرگیجه

• ✔ *بلعیدن یا نوشیدن استن : می تواند به پوست دهان شما آسیب برساند. حتی ممکن است موجب بی هوشی شود. سایر عوارض نوشیدن آن به شرح زیر است.

می‌تواند باعث سردرد، سرگیجه، گیجی، نبض سریع‌تر، حالت تهوع، استفراغ، اثرات روی خون، غش کردن و احتمال کما و چرخه قاعدگی کوتاه‌تر در زنان شود. قورت دادن سطح بالایی از استون ممکن است باعث بیهوشی شما شود.

• ✔ *تماس با چشم : در ابتدا ممکن است موجب سوزش چشم شود. و در ادامه  اشک و تحریک بیشتر چشم را در پی دارد.
• ✔ *تماس با پوست : موجب خشکی پوست می شود.

قرار گرفتن در معرض شدید بخار استون ممکن است باعث آسیب به سیستم عصبی، گیجی یا بیهوشی شود.

میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره استون چیست و چه خطراتی دارد ؟ به این صفحه مراجعه نمایید.

۲- ✔ *مسمومیت

دی متیل کتون به طور طبیعی در محیط و بدن وجود دارد، هرچند در مقادیر کم. بدن هنگام سوزاندن چربی به جای گلوکز برای تولید انرژی، دی متیل کتون را تولید می کند. بنابراین، به طور معمول، مصرف مقدار کمی پروپانون، به فرد سالم آسیبی نمی رساند. البته در نظر داشته باشید که مقادیر معینی از آن می تواند به کودک آسیب برساند.

بزرگسالانی که مقدار زیادی استن مصرف می کنند ممکن است در معرض خطر مسمومیت با استون باشند. حال سوالی که پیش می آید این است که چگونه متوجه شویم که دچار مسمومیت شده ایم. برای پاسخ به این سوال لازم است که با علائم مسمومیت با آن آشنا شوید. این علائم عبارتند از :

• ✔ *نفس با بوی میوه
• ✔ *فشار خون پایین
• ✔ *احساس بی حالی یا خواب آلودگی
• ✔ *لکنت زبان
• ✔ *تنفس آهسته
• ✔ *عدم هماهنگی فیزیکی
• ✔ *سردرد شدید
• ✔ *از دست دادن هوشیاری

نکته) ظروف حاوی دی متیل کتون، را در مکان های خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری کنید. این امر از شرایط نگهداری و ذخیره سازی تولوئن است.

نکات ایمنی جلوگیری از مسمومیت با استون

افراد می توانند با رعایت نکات ایمنی از اثرات نامطلوب آن جلوگیری کنند. این بدان معناست که هنگام استفاده از محصولات مبنی بر پروپانون نکات زیر را رعایت بفرمایید.

• ✔ *در فضایی با تهویه مناسب استفاده گردد.
• ✔ *دور از شعله های آتش یا سیگار
• ✔ *دور از غذا یا نوشیدنی
• ✔ *دور از کودکان
• ✔ *از تجهیزات حفاظتی مانند دستکش و پیراهن با آستین بلند استفاده کنید.
• ✔ *درب بطری، را در زمانی که استفاده نمی کنید محکم ببندید.
• ✔ *هر گونه پشم پنبه ای که استون روی آن است را در یک سطل با درب محکم بیندازید تا از خروج بخار جلوگیری شود.
• ✔ *هنگامی که دیگر از محصول استفاده نمی کنید، قبل از خوردن، نوشیدن، یا دست زدن به صورت، دست ها را کاملا بشویید. محصولات استن را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.

افرادی که با ماده شیمیایی دی متیل کتون، کار می کنند می توانند اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهند. به عنوان مثال :

• ✔ *نصب یا استفاده از سیستم تهویه اگزوز در محل کار
• ✔ *تنها با استفاده از مقدار محصول مورد نیاز یک فرد
• ✔ *استفاده از عینک یا ماسک محافظ
• ✔ *دفع ایمن مواد شیمیایی استفاده شده
• ✔ *افراد مبتلا به دیابت می توانند با مصرف داروهای تجویز شده، بررسی منظم سطح قند خون و خوردن مقدار مناسب کربوهیدرات از کتوز جلوگیری کنند. در صورت نیاز به تغییر دوز انسولین آنها باید با پزشک صحبت کنید.

در صورت آتش سوزی با استون از چه خاموش کننده هایی استفاده کنیم ؟

در ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که، آیا استن قابل اشتعال یا انفجار است؟ بله، به شدت قابل اشتعال است. (مایع بسیار قابل اشتعال) می تواند در دمای اتاق مشتعل شود. برخلاف گاز R-22 که گازی غیر سمی و غیرقابل اشتعال است، این ماده (استون) بخاری را آزاد می کند که می تواند با هوا مخلوط انفجاری ایجاد کند.

در صورت آتش سوزی از خاموش کننده های زیر استفاده کنید.

• ✔ *فوم مقاوم در برابر الکل
• ✔ *دی اکسید کربن
• ✔ *پودر خشک

خطرات خاص ناشی از سوختن استون

• ✔ *استن، در صورت آتش سوزی ممکن است اکسیدهای گازی کربن، نیتروژن و سایر گازهای سمی و مضر را ایجاد کند.
• ✔ *بخارات حاصل از آن، سنگین تر از هوا هستند و ممکن است در امتداد کف و در انتهای ظروف حرکت کنند. بخارات حاصل از آن ممکن است توسط جرقه و سطح داغ آتش بگیرند.

نحوه نگهداری و جابجایی استن

۱- ✔ *در هنگام جابجایی :

• ✔ *منابع گرما و اشتعال مانند جرقه ، شعله باز ، سطوح داغ و تخلیه ساکن را از بین ببرید.
• ✔ *تابلوهای “سیگار ممنوع” را نصب کنید.
• ✔ *اتصالات الکتریکی و تجهیزات زمینی و گیره های زمین باید با فلز لخت یا بدون روکش پلاستیکی تماس داشته باشند. تا زمانی که تمام آثار محصول از بین نرود، روی ظرف خالی جوش ، برش یا کار گرم انجام ندهید.

۲- ✔ *در انبارداری :

• ✔ *در مکانی خنک ، دارای تهویه مناسب، دور از تابش مستقیم خورشید و دور از منابع حرارتی و اشتعال نگهداری شود.
• ✔ *ظروف اتصال الکتریکی و زمین ، گیره های زمین باید با فلز بدون روکش تماس داشته باشند.
• ✔ *تهویه فشار و خلاء را در همه درام ها نصب کنید.
• ✔ *دریچه های مخزن ذخیره را به یک شعله گیر مجهز کنید.

شکل ظاهری بسته بندی استون کومهو

تفاوت استن با اتانول

هر دوی این ترکیبات، در ساختار خود اتم های هیدروژن، کربن و اکسیژن دارند و در دو دسته مختلف ترکیبات آلی قرار دارند. بدین جهت از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی با یکدیگر متفاوت هستند.

استون یک ترکیب آلی با فرمول (CH3) 2CO است در حالی که اتانول یک الکل ساده با فرمول شیمیایی C2H6O است.

تفاوت اصلی بین استون و اتانول این است که استن یک کتون است. در حالی که اتانول یک الکل است.

استون قطبی است ؟  | قطبیت استون

بله، پروپانون، از یک گروه قطبی به نام کربونیل ساخته شده است. از این رو این ماده جز دسته ترکیبات قطبی طبقه بندی می شود.

استون یک ترکیب آلی است که از یک گروه کربونیل (C = O) متصل به دو گروه متیل (-CH3) تشکیل شده است.

گروههای متیل غیر قطبی هستند. اما گروه کربونیل قطبی است. (به دلیل تفاوت بین الکترون اکسیژن و اتمهای کربن)

در نتیجه، گشتاور دو قطبی کل مولکول استن به ۲٫۶۹ D می رسد.

با توجه به این دلایل، استن یک مولکول قطبی است.

تفاوت استون آزمایشگاهی و صنعتی

استن آزمایشگاهی ، در کارهای تحقیقاتی و با دقت بالا استفاده می شود. درصد خلوص و قیمت بالایی دارد.

استن صنعتی که به عنوان حلال مورد استفاده قرار می گیرد. درصد خلوص و قیمت پایینی دارد.

قیمت استون ( دی متیل کتون – استون خشک) به صورت عمده

پرسش – پاسخ متداول- پرتکرار

؟✔استون در آب حل می شود ؟ | انحلال پذیری استون در آب

دی متیل کتون و آب هر دو قطبی هستند. از این رو این دو مولکول در یکدیگر حل می شوند. و به طور کلی می توان گفت این ترکیب، محلول در آب، بنزن و اتانول است.

؟✔آیا استون الکل است ؟ |نحوه تشخیص استون از الکل

پاسخ این سوال، قطعا خیر است. زیرا استون یک کتون با فرمول C3H6O است نه یک الکل (الکل یک گروه OHR- در ساختار خود دارد)

؟✔تولید کنندگان استون در جهان

کره، ترکیه، تایوان و چین بزرگترین تولید کنندگان دی متیل کتون در جهان هستند.

💡سایر مطالب مرتبط

کاربرد متیل اتیل کتون  روغن دی او پی